Czy edukacja Montessori jest dobra dla mojego dziecka?

Poznaj 3 najważniejsze fakty

Wybór odpowiedniego przedszkola i szkoły to jedna z bardziej istotnych decyzji związanych z byciem rodzicem. Jaką edukację powinno otrzymać moje dziecko? Co długoterminowo będzie dla niego najlepsze? Czy wybrać tradycyjne, czy bardziej wieloaspektowe rodzaje edukacji? Czym jeszcze się kierować, a co warto sobie odpuścić?

Pytania można tylko mnożyć. Pewne jest, że nie ma jednego rozwiązania dobrego dla wszystkich dzieci i – co równie istotne – dla każdej rodziny. Maria Montessori, twórczyni metody, pisała: „Edukacja Montessori jest dobra dla każdego dziecka, jednak nie dla każdego rodzica”.

Najczęściej rodzice, podczas rozmów poprzedzających decyzję o wyborze placówki dla dziecka, zadają następujące pytania:

Dla kogo jest edukacja Montessori? Wokół tej metody cały czas krąży wiele sprzecznych informacji, stąd warto w tym miejscu przytoczyć fakty.

Klasa Montessori nie jest typowym środowiskiem przedszkolno-szkolnym. Nie funkcjonuje na bazie tradycyjnego systemu, kiedy to uczniowie w określonym czasie słuchają wykładu nauczyciela i następnie mają do zrobienia zadania. Mimo to, jak dowodzą badania, poprzez edukację Montessori uczniowie osiągają najlepsze wyniki w rozwoju akademickim i psychospołecznym.

Gdzie tkwi tajemnica takiego sukcesu? W Montessori stawia się na kreatywność, holistyczny rozwój i brak utartych ścieżek. Nauczyciele idą za konkretnym dzieckiem, wnikliwie je obserwując. W tej metodzie od najmłodszych lat bardzo istotna jest nauka bycia asertywnym w grupie, bycia liderem, ale też nauka przyjmowania pomocy. Montessori nie ogranicza się do „życia w sali”, a do doświadczania go w społeczności, poprzez dbałość o innych oraz otoczenie i środowisko naturalne.

To ogólne założenia – a jak podejście Montessori wygląda w szczególe?

FAKT 1: W edukacji Montessori wolność to nie samowola

Wolność jest podstawą tego, co budujemy. Jak mówiła twórczyni metody, dr Maria Montessori, nie można mówić o jakimkolwiek rozwoju, jeśli jednostka nie jest wolna.

Przedszkola i szkoły Montessori są najbardziej odpowiednie dla dzieci z rodzin, w których rodzice dają swoim dzieciom pewną przestrzeń do decydowania o sobie. Jest to tzw. „wolność w granicach” – te są wyraźne i dostosowane do konkretnego dziecka, które uczy się je szanować i ich przestrzegać. I takie podejście do wychowania praktykuje się także w placówkach Montessori. Dzieci mają tu wolność wyboru – miejsca, czasu i rodzaju aktywności. Wiedzą, że tu rozwiną swoje zainteresowania. Mogą pracować indywidualnie, z pomocą edukacyjną, w dowolnym miejscu w naszej przestrzeni. Są pytane, czy zadanie rozwiązać chcą same, czy z grupą innych dzieci.

Wolność to w Montessori bardzo ważny dar – ale istniejący w bardzo konkretnych ramach. Wyznacza je szacunek dla siebie, dla swoich potrzeb (mogę odmówić, gdy czuję, że to zadanie nie jest teraz dla mnie lub gdy dziś nie czuję się wystarczająco otwarty na interakcję z innymi i wspólnie realizowane zadanie). Szacunek do innych ludzi, którzy są wokół nas (odmawiam z szacunkiem dla potrzeb innych), nauczycieli (chcę zmagać się z zadaniem sam, ale wiem, że zawsze mogę poprosić o pomoc), roślin, zwierząt, do całego otoczenia materialnego.

Dzieci w Montessori czują, że są szanowane i chcą tym szacunkiem obdarowywać także innych. Podstawą ich rozwoju jest to, że są realnie szanowane, wiedzą też, że inni ludzie również chcą być tak traktowani. To jest dla nich normalna sytuacja.

FAKT 2: Grupy różnowiekowe Montessori to silniejsza motywacja do rozwoju

Według założeń dr Marii Montessori, grupa różnowiekowa odwzorowuje prawdziwe życie społeczne. Podobną sytuację obserwujemy chociażby na placu zabaw, gdzie dzieci naturalnie nie dzielą się rocznikami, a spontanicznie współpracują i bawią się. Tak wygląda prawdziwe życie.

Dlatego w Montessori klasy są mieszane wiekowo. Poziom przedszkolny stanowi grupa dzieci od 3 do 6 lat, kolejne grupy to 6-9 lat, 9-12, 12-15 oraz 15-18 lat. Klasy, w których przebywają uczniowie na różnych poziomach, mają na celu, po pierwsze, naukę poprzez naśladowanie nieco starszych dzieci. Ma to bardziej motywować młodsze dzieci do rozwoju (pomiędzy dzieckiem a nauczycielem czy rodzicem jest duża różnica wiekowa – zatem trudno jest o podobny efekt). Po drugie, starsze dzieci również mają silniejszą zachętę do rozwoju, jako te, które wskazują drogę, i poprzez to wzmacniają swoje zdolności liderskie. Maria Montessori obserwowała, że dzieci chętnie przejmują odpowiedzialność – i jako starsze w grupie – chcą szybko zajmować się czynnościami coraz to poważniejszymi. Z badań neurodydaktycznych wiemy także, że najlepiej się uczymy i zapamiętujemy, gdy przekazujemy swoją wiedzę innym. Wszystko oczywiście odbywa się pod czujnym okiem nauczyciela-przewodnika.

Jak przy tym wygląda kwestia realizowania programu nauczania? Poszczególne grupy Montessori korzystają ze zróżnicowanego materiału dydaktycznego, który zabezpiecza potrzeby rozwojowe dzieci w różnym wieku (w trzyletniej rozpiętości wiekowej grupy). Wszystkie uczą się we własnym tempie i bez presji na wynik.

FAKT 3: Dzieci w edukacji Montessori są traktowane jak wyjątkowe osoby, a nie jak dorośli

Dość często zainteresowanie rodziców wzbudzają sytuacje ze zwykłego dnia w przedszkolu lub szkole Montessori, kiedy to dziecko samo przygotowuje sobie drugie śniadanie, sięga po naczynia, kroi chleb, przygotowuje kanapkę. Albo gdy ze skupieniem i zaangażowaniem sprząta miejsce wykonywania zadania czy ogród. Można wtedy zapytać: a gdzie sytuacje, gdy dzieci beztrosko bawią się lub oglądają ulubione bajki, zapominając o tym, co wokół? Co z ich beztroskim dzieciństwem?

Odpowiedź edukacji Montessori jest tu jednoznaczna: dzieci w wieku od 0 do 6 lat mają chłonny umysł. To właśnie wtedy tworzą się w nich struktury, od których zależy ich cały dalszy rozwój. To nie szkoła średnia i studia je kształtują – a właśnie pierwsze sześć lat ich życia.

Metoda Montessori to podejście edukacyjno-pedagogiczne traktujące dzieci nie jako dorosłych – a jako osoby, które są w stanie dużo zrozumieć i poznawać prawdziwy świat. To dlatego sprawdza się tu nie zabawkowa kuchenka, a ta prawdziwa. Jak potwierdzają badania i nasze wieloletnie obserwacje – dzieci chcą uczyć się prawdziwego świata, zapytane o to, czy chcą jakiś przedmiot w formie zabawki czy tej bardziej realistycznej – zawsze wybiorą to drugie. Pozwalajmy im na to – przy jednoczesnej refleksji, że to dzieci. Dawajmy im możliwość korekty, pomagajmy – ale życie w realnym świecie to najlepsze możliwe dzieciństwo.

Dzieci rodzą się z naturalną ciekawością, są kreatywne i chcą doświadczać otaczającego świata i się go uczyć. Dlatego warto, by szkoła była dla nich radosnym doświadczeniem. Nie miejscem, które zmusza je do szybkich osiągnięć, rywalizacji i stosuje niepotrzebną kontrolę.

Autor